Monday, April 15, 2019


KUMPI  NASEP LE PASIAN NASEP

Thumasa :
Zomi Christian Fellowship, Norway Tin Jubilee Magazine a dingin hih thulu tawh article hong nget ciangun bilbel aw ci-in lamdang ka kisa hi. Ahih hangin ka nung ngaihsut kik ciangin, Sia Haupu in kumpi na kum 7 val a sep khit ciangin Pasian nasem dingin kipumpiak ahih teh ci-a, hih thulu gelh dingin hong lamen hi unteh ci-in ka deihkaih hi. Ka lungdam mahmah hi. 1980, November 3 ni pan 1988 May 31 dong Sangsia kasep khit ciang in Lai Siangtho sang kah kahi hi.
A . Kumpi nasepna :
Hih Kumpi nasepna ah zong nampi nih om hi. Tua te pen –
1.      Kumpi zum nasep ( အစိုးရ၀န္ထမ္း ) le
2.      Politic nasep ( ႏိုင္ငံေရး၀န္ထမ္း )te ahi hi.
1 . Kumpi zum nasep ( အစိုးရ၀န္ထမ္း )
Hih nasep pen laitan le service te tawh a kingah toto ahih manin, a uk khollo, a kiva khollo, deihsakna a nei khollo a, khasum sanna peuh a cite a dingin ol mahmah hi. Mipite maipha zong ngah kullo, tungsiah zumte maipha ngah peuh le uh a hun a cinteh khasum sang, a hun a cinteh zakhang, a hun a cinteh pension la hi lel a, ol mahmah hi. Uk loh sem ahih manin khatveivei vangik pua zong bang thei hi.
A kumpi nasep uk a, zong kiva-in deihsakna a nei mahmahte a dingin bel khasum sanna le nuntak kivakna bek hi lo-in, a thupi mahmah nasep ahi hi. Kumpi a dingin lah gammi hoih, nasemhoih hi-in pahtakna lianpi angah mah bangin mipite’ a dingin zong nasep hahkat mahmah ahih manin mipi ten zong pakta mahmah hi. Adiakin Sangsiate bang, a deihsakna a liatluat ciangin nu le pate le sang naupangte in telkhial  thei a, ahi zongin a nung ciangin a it penpente uh hi thei nuam mahmah hi.
Tua ahih manin tungsiah zumte tawh kizopna le mipite tawh kizopna ah maipha zon luat kullo-in thuman tawh sepngam giapgiap lel pen kizang thei mahmah hi. Ih deihsakna ahih nak leh mite telkhialh hangin phamawh lualo hi. Thuman tak a nasep hanciamte a khasum zong a neksia tanglo a, piaktak santak mah ahi hi. Deihsakna neilo, zum kah mello, Sang siaten lai hilh mello a, hun mawk beibei sakte pen a khasum uh zong a neksia suak a, mipi lungkim lohna gu a tawm a tam ngah thei mawk uh hi. Pasian in zong itna, deihsakna, thumanna, nasep hanciamna a deih zawk ahih manin Pasian pahtakna le pahtaklohna a om thei veve ahi hi.
2 . Politic nasep ( ႏိုင္ငံေရး၀န္ထမ္း )
Hih nasep pen ei pau-in bang ih ci lian diam tel keng in Kawlpau ih kawm mai a, Naingnganzi semte ( ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား ) ih ci mai hi. A taktak-in Naingnganzi (ႏိုင္ငံေရး ) sem hi lo-in, gam a ding nasemte ( ႏိုင္ငံ့အေရး၀န္ထမ္းမ်ား ) hi gige zaw ahih manin a thupi mahmah nasep ahi hi. Ukna, ana zong nei uhhi. Ahih hangin laitan kiciangtan lo, service zui a zakhang cih bang om lo in, mipi deihna le tungsiah gam ukte muanna tawh bang tan hiam khat kisem sak a, a term zui-in sem uh hi. Minsiat mindaina le mi muanlahna a om leh ciangtan omlo-in kikhawl sak thei nasep hi kawikawi hi.
Hih politic nasep pen mi khempeuh tawh kilem kul citciat a, a langpangte tawh a kiho ciangin zong mudah taleh maitai tak a kiho kul hi citciat ahih manin kumpi nasep dang tawh kibang lo hi. Hih nasep pen ih kipat nak leh party tuamtuam kidemna ahih manin langpang zong neih loh phamawh nasep ahih manin a uk vetlo om thei hi. Kei mahmah zong ka neu lai-in Party/Council ( mah sah lah ) uliante inn pan khangkhia kahih manin langpang neih nuam kasa kei a, Sangsia kasep tak ciangin Party/Council uliante in Ohsuh Party seih Hmu ( အုပ္စုပါတီစိတ္မွဴး ) pelmawh a sep dingin hong pia uh hi. Sang kei leng lah ulian ten hong gawibawl thei ahih manin kum khat kasep khit teh tua Naingnganzi nasep ka ut loh manin ka khua pan Ohsuh dang ahi Bapi khua ah Sangsia sepding ka ngen zaw a ka kisuanlawh liang hi.
Ahih hangin a hoih mahmahna khat ah gam a ding veina takpi tawh thu hoih ahih nak leh mi telkhialh ding laulo-in a sep ngam giapna pen Naingnganzi makai gina ahihna hi zel hi. Bangbang hi leh kumpi nasep ahi a, Naingnganzi nasep ahi zongin atheih ding uh thupi khat in, zu nene mite mahin zong, zune mite muang zolo uh a, a citak lo mite mahin zong, a citak lo mite muang zolo in, zuau gengente mah in zong, zuau gen theite muanglo a hihna a theih gige ding uh ahi hi.

B . PASIAN’ NASEP
Ka neu a kipan Naingnganzi u lian inn pan khang khia kahih ban ah, ka gol ciangin kumpi nasem sangsia kahihna tawh leitung lam ulian, uneu nasep dan kasiam loh bek hi a, ka theih tam sim veve hi. PASIAN’ na kasep ciang leuleu-in a zia a tong, a tuampi khat hong hi leuleu hi.
1 . Itna le mawhmaisakna neih kul
Lungduai lopi lungduai ding kisin hong kul a, khat veivei ei mawhna lopi hong kimawhsak ciang zong kilem nading ahih nak leh mawh lawh tawi hong kul zel hi. Khat veivei lungsim kikem zolo-in kam kidawng ngawh khak hun a om ciang zong inn tun teh thungen a, Pasian kiangah mawhsut hong kul pah hi. Mi tungah heh lua-in kam khial ( samsiat ) kha leng zong tangtung thei mawk ahih manin kam khialhloh ding hanciam hong kul zel hi. Lai Siangtho in na galte it in, na galte’a dingin thu ngetsak in ( Mt 5 : 44 ; Luk 6 : 27-28 ) ci ahih manin  galte a hilo thu uppihte buang tawh kigal neih lo a, mawh maisak ding le itna tawh thu ngetsak ding a baihloh hangin hanciam teitei hong kul hi.
2 . Ei it bek hilo, a ma hongit dong hanciam kul
Politic nasep pen lang neih loh phamawh napi, Pasian nasep pen lang neih hetloh ding ahi hi. Tua ahih manin mikhempeuh tawh kilem kul hi. Hong mudahte nangawn kineiha maitai ding ciang bek hilo-in it zawh teitei ding kisin kul hi. Pasian nasem pen in a it zawh ding ciang bek hilo lai a, hong mudahte nangawn in hong it kik zawh dingin hanciam kul lai mawk hi. Paunak 16:7 Topa’ deih bangin gamtatna pen galte nangawn lawma kaihzawhna ahi hi. Kawlte paunak khat ah (ပုဂၢိဳလ္ခင္မွတရားျမင္ ) A mi i it bek ciangin a thugen kisang thei pan ) na ci uh hi. Ei hong it kei leh Pasian thu hoih pen i gen hangin hong sang thei lo ding ahih manin, ei it bek ding ciang hilo in, amau hong it dong hanciam pen thu haksa mahmah khat ahi hi.

3 . Nai 24 sung tawntung
Thadah te’a dingin pension ngakna peuhin kikhop hunah kikhawm sermon hunah sermon, thunget hunah thungen leng zong hi thei napi, A na ih sepsak Pasian tungah kisuanna lian a, Innkuan vai le zi le tate dam lopi mah nusia liangin a kulna munah kuan khia a sep teitei kul a tua zong thu haksa khat ahi hi. Zato siavuante, galkapte mah bangin nai 24 sung tavuan (vaipuak) nei kihi gige hi.

4 . Haksa pen napi, Lung nuam pen
Pasian nasep pen a haksa tampi omte lakah tawm khat bek i gen ahi hi. Hong kipakta leh hoih napi, Luka 6: 26 sungah agen bangin hong kipahtakbawl ciangin zong gimna thuak nading hong hi zawsop thei lai hi. Bang zahtakin gimna le mawhsaknate i thuak phial zongin lungkim mahmahna khat om a, tua in banghiam cih leh nahoih sem a ahoih ding hanciamna tawh sepna ahih nak leh Pasian a lungkim ding hi, cih upna in hong lungkimsak hi. Tha hong guan hi. Zumna teng hong selsak hi. Hong hatsak hi. Hong sem behbeh zo sak hi. Tua manin Pasian’ na lungkim tak a asem peuhmah in haksatna tampi a thuak zongin lungkim zo uh a, zong kisik kik ngei lo uh hi. Tua in lungnopna pen ahi hi.
Thukhupna :
Kumpi nasemte ahi zongin Pasian’ nasemte ahi zongin sepna a nam kibanglo bek hi a, na hoih sepna vive mah ahi hi. I sepna khat peuh ah i Pasian min i daisak loh ding le i gam le i minam a ding nahoih i sep ding a thupi ahi hi. Mi khat peuh in kum bangzah nungta cih sangin, bang zah sem khia man cih thupi zaw ding a, Bang zah sem khia man cih sangin, bang ngimna tawh na hoih bang zah sem khia cih thupi zaw ding a, Na hoih bang zah sem khia man cih sangin, Bang tengin Pasian lungkimsak hiam cih a thupi pen hi ding hi. ( Efe 5:10 ) . ( Galati 6:9 – Na hoih sep ding cimtak kei ni) .

Note: Hih article pen Zomi Christian fellowship, Norway te ii 2018 kum TIN JUBILEE MAGAZINE bu ah suah dingin ka puak ahi hi.

Thursday, February 21, 2019



BIAKNA LE NGEINA

Thumasa:
Kawlpi khua sunga Zomi Khangno Kipawlna (Z.Y.A) in laibu hoih khat bawl ding hong vaihawm uh ciangin BIAKNA LE NGEINA cih thulu tawh Article gelh ding kei hong ap uh hi. Ka gelhzia ding ka ngaihsutsut ciangin hih thulu pen thu thuk pipi-in gelh ni cileng mi' gelhsa teng mah enkakin hi leng kigelh thei sam ding hi. Ahih hangin ka siam tungteng melloh tawh thuthuk pipite saguh kheuh a kheuhkheuh ding sawm loin i biakna le i ngeina zuihziate tu huna i phutkhak pahpah nam, i telbaih theihtheih dingin pawlkhat kaikhawma gelh dingin kong sawmzaw hi.

Min phuahzia
Ei Zomite pen mintap ding a kigualsa diudeu a, a nei minam ihi hi. (A pa’ pa, a nu’ pa, a papi pan a zomzomin ). Puankhuiset neihkuma suak ahih manin Khawl Neih Sangi cih bang. Japan galtai laitaka suak ahih manin Ral Buaia cih bangin i neihsa peuh, i buaina khatpeuh, a tamsak mawkmawk ihih lohna i theihsa ahi hi. Ahih hangin tuhuna i phutkhak i min phuahzia in a pa min tawpna i lak pen ahi hi. Gamdang ah a teng i om ciangin mi ngeina enga i kawm mawkmawk khat ahi hi. Mikangte in innkuan min ( Family name ) ci-a, a pa min khat a lak uh hi-in, ei Zomite in i pute min, i panote min i lak tawh a kibang hi-a Family name a neisa ihi hi. Ei ngeina zong simtak pah a sa hi mai ing. Mi ngeina zang suaksuak hi leng i min phuahzia ding a nuai-a bang hong hi mai ding hi. Gentehna in kei' min, En Khan Hau hi-in, ka tapa in ka pa Thang Kap Lian tap ahih manin Lian Sian Mung hi. A zenzenin hih ka tapa in kei a pa min tawpna hong la hi mawk leh Lian Sian Hau hi ding hi. Ka tapa in ta a neih ciangin, kei a pu hong tapin a pa min tawpna la lailai leh Hau Za Hau hong hi tamai ding a, a khang a khangin Hau Lian Hua, Hau Cin Hau cih bangin hong hi suksuk ta ding hi. I pu min tapsak nawn lo ding cileng lah i Zongeina a phiat hi zel ding hi hang. Min phuak pen in a pa min tawpna a la hi keng, ka  deihna tuam khat a om hi, a cite adingin adangte pan hong kilaih ding ahih manin phadawm lai hi. Mi namdangte'n pate min tawpna i lak loh pen lamdang a sak uh leh zong ko ngeina hi ci peuh leng mipilte'n hong sangthei veve ding hi. Tua ahih manin midangte ngeina pen nuamtuam mawk loin ei Zongeina minphuahzia mah kem cing leng a hoihzaw tam cih khangnih khangthum dong min i phuak suk ma (gamlapi i tunma)in ngaihsuthuai ka sa hi.

Puzu kikholhna
I Zongeina hoih mahmah khat ahi hi. I Zopau thupil khatah “Valit le Pute in anpal ciam masa hi,” a cih mah bangin, an lakcil (anpal) masa penpen zu-in kisa (kihuan) pah a, tua zu a lim mahmah ciangin pusa biakna-in inndawi le huandawi kithoih pah hi. Tua zulim masa pen tuiphih zu-in ( Siampi pa in a phuisam ding cianga, a phih zubel ) kinei pah hi. I pusa pasa le i siampi ( a Pastor uh suak ve) te’n tua zulim masa (anpal) ciam masa ding a deihna uh ahi hi. Tua zu a guan bang, a om lai teng tawh pute zu kikholh pah a, a phuangpite zubel pen bangkua bulah kigualsak pahin puzu teng a banbanin kigual hi. Zu nek hun hong tun ciangin pute sung pan a khangham penpen (pu ahi zong, pi ahi zong) in puzu kigual teng themkhatta tem a, a kiim a pam teng phih in, a tu a tate thupha pia hi. “Ka tute, na ci na lu uh dam ta un, mim za tang za kho unla, galman sa manin om un. Na ma uh pai hen la, na khan uh sau tahen. Suan le khak tu le ta tampi tawi ta un. Na lungkhamnate uh lummeei bangin theng hen la, na nuntakna uh sun nitang bang tahen. Na ganpi na gantate uh pung henla, mi nuai-ah om loin, khangual eng loin gual tung vabang tuang dingin nipi khapi in hong siam tahen. Pusa pasa in hong siam tahen,” ci uh hi.

Tulai Khristian Zomi Ngeina sungah hih ngeina hoih lutpihin, Zu zang loin Niangtui lim mahmah kikholhin hi bangin thupha kipia a, thu i kingetsak ding hoih hi. Ahih theih lai leh zu ne lopi mah, piltangpi mahin i Zongeina late ahi, tute'n pute a phuah pulate le pute'n tute a phuah tulate sakhawm thei lai leng hoih semsem ding hi. Dawila hi loin pute le tute ki-it kingaihna late ahi hi.

Kipi Kitenzia
Tuhunin i pupa ngeina le i Khristian ngeinate gawmkhawmin i kiten theih pen hoih ka sa mahmah hi. Ahi zongin Biakinn ah kiletthat (လက္ထပ္) a, siangtho kitenna lam hong tawm deuhdeuh mawk ahih manin dahhuai ka sa hi. Banghangin hong tawm hiam cih nupa kitengte ka dot leh, a tamzaw in mipi an vak zo lo-a Biakinn ah kiletthat ding pen zumlak uh na hi hi. Mihaute in a kiletthat uh ciangin mopawi tawh zomin Sialpi Sialtal go uha, a tanaute in vok luang 4/5 bang a gawhbeh uh ciangin, a zawngte in tua bangin bawl zo lo ci-in zumlakin Biakinn ah kiletthat nawn loin a inn vuah siate sama khukdinin thu kingetsakna tawh kitenna a bawl hi mai hi. Siate lam pan thungetsakna ahi zongin thupha piakna ahi zongin a kibat hangin a kitengte' lungsim sungah Pasian mai-ah lungsim kingakna kikim zo lo hi. Ni danga i pu i pate Biakinn ah na kiletthat tangtang uh ahih manun a kikhenkik ziauziau om lozaw pah hi.

Kei hoihsak ah mihau miliante'n zong mopawi nasia taka bawl hong kidem nawn dah henla, Biakinn sungah Pasian le mipi mai-ah Siangtho kitenna hong kidembawl zaw leh ka ut hi. A neizote in mipi hong pai teng niangtui le moh Biakinn mah ah vak pah lel henla, inn ah sago a, abul ateng zawdeuh teng le sia le upate saptuam zong om nawn kei zaw maileh mikim pen Pasian tawh i kinaizaw mai dingin ka um hi. I maizumna, i kisuannate in Pasian tawh hong kigamlasak zaw ka sa hi. Nidang ciangin nipi ni zing kikhopna sungah hun tomno khat kalhelh ziau a, siangtho kitenna i bawlziau hun hong tun namel zong theih loh hi. Naumin ap hun, Pawl lut dingte sanhun i cihte hong bangziau lai leh hoih lai ding hi. Revd. Job Thawngno lai-atna sunga bangin sum tampi bei liang, leiba lianga sahangno a ai kholkhol tampi tak om khin zo hi. Pawi sangin i Pasian mai-ah i ki-ap nading thupi ngaihsutzaw ni. Hih pen mihaute'n hong pan leh mizawngte nuam mahmah ding hi. Mizawng i tamzaw lai hi.

Mopuan
Sum tampipi bei-in mikangte ngeina mopuan khawng kawm kul ka sa kei-a, khuikul zong ka sa nawn kei hi. Tua mopuante zong mikangte ngeina puan hi-a, Khristian ngeina mopuan cih bang hituan lo hi. Mikang Khristian ahi lote'n zong zukham ankham kawma a silh uh mopuan hi lel hi. Ei zong ei Zongeina puante silha, i kiten ding hi zaw ta hi. I Zomipih Hakha, Falam, Mizote khawng in ei sangin thu na phawk baihzaw uh a, amau ngeina puante uh tawh kitenna na bawl thei khin zo uh hi. Ei Zomi numei kipawlnate'n mikangte ngeina mopuan i neihzawh nang ci-in kikumkum lai mawk hi hang.

Mo kileina
Mo i kilei ciangin zong i ngeina i kepna-in manpi, mankang le i khua ngeina i zat ciat (i ngeina zat kibang kim lo) pen kimaisak zaw loin kila tangtang leng hoih ka sa zaw hi. Mihing man kiseh thei hi kei, Khristian ngeina tawh man hong la kei nung, i kici a, thusiam i kineih hi. Deih loh penin hong kima leh lah maisak zo sam loin a sammal phazah sim ding hi ung, i ci ta zel hi. Khanglui lai-in zong sialpi sialtal a kinget uh pen kiman, kituak, zuaktaksa hituan loin, Pu Kam Hau Upadi gualh zui-a ngeina-in nei-a a kipia, a kisang ahi hi. A tanu uh zuak hi leh sialpi khat ciangciang tawh phal tuan lo ding uh hi. Tua hunin dangka na nei ngei nailo uh a, lokho-in ganpi ganta khawi uh a, a kileilah kuamah om tuan lo hi. Ahi zongin tuhunin sialpi manzah kingen leng zi nei zo lo om pah tanghial ding ihih banah mikim kipia zo takpi hi tek leh lah a maisak nuam pen omin ka um tuan kei hi. Khanglui lai gan man zah kinget ding pen tawm lua lel ahih manin minsiat taak kei a ci zong ka za ngei a, dahhuai ka sa mahmah hi. Tua ahih manin tuhun adingin khanglui lai-a ganman a ciangtan zah tuat a, i kipiak pen kiman hi cih hi loin ngeina zuihna ahi hi. Tangthu pen kipuah thei lo, kizem thei lo a, ngeina pen kipuah thei kizem thei ahih manin tengta kineih i bang phial zongin thaman, angkhen, mualkhup cihte pawl pekkhat peknih pan kipan peknga, Ks-150/- cihte i kikhin diamdiam pen etlawmin ngeina kepna hi gige hi. Tua ahih manin kipia takpi-in, zong kinolh se loin kisang takpi leng a piate adingin lah na lo, a sangte a dingin lah a tanu uh a mawkpiak mah tawh kibang veve ahih manin ngeina kepna ci-in i thupibawl ding hoih ka sa zaw hi. Tu-in tua bangin i thupibawl kei leh nidang ciangin i tate in, midang ngeina nei lote'n a tanute uh mel hoihna zui-a sumbuk vanzuak banga a zuakte mah bangin vanzuakin na zuak mai ding uh hi.

Pawlkhatte in a manpi sang lo ka hih manin ci-in a nungzui ahi, sialdelh sagawhte, sasengte, saseng sinte tuleheite, zanpuante zong pia nuam loin maisak pongmawk uh hi. Itna tawh a tanu uh a mawkpiak hi loin amau angsung ding thei lua kisa a, a sumh a meet a tuat siam luate hi leuleu hi. A manpite a sanloh hang a nungzuite a pia vevete phadawm lai a, ngeina a kemkhin lo bek hi-in mihoih hi lai hi. Man lah kipia-in lah kisangin, a nungzuite zong kipia, kisang diamdiam hi leng i ngeina hoih mahmah hi lo maw.

Ki-uapna
Nopna thu ah ki-uapna pen khatvei hi-in hoih sa ing. Ahi zongin sihna ah i ki-uapna pen namtam lua ka sa hi. Sihdelhna, tutpihna, sihgalna, handalna, hansak tanni ci-in ngavei bang sum i kipiak pen khiaptheih ding a om diam ka cici hi. Nidang lai i pupa ngeina taktak ah zong nisimin zu a nek uh hangin a ni a ni-in zulup ding a kiseh sa om diudeu-a inn khat in zu bel lian tawh thumvei livei lup tuan lo uh hi. Sih delhna pen laitahzu kici-a inntekte le a behte in lup hi. Tutpih ni pen laangkhetni kici-a, tua ni zu nek pen laangkhetzu kici pah a, tanulamte in zu lup hi. (Laang cih pen misi a kilap cianga a tut nadinga a kibawl pen hi-a, tu lai hi leh hankuang cih ding hi.) Sih vui ni-in sanggam (beh) lamte le pute lamte'n zulup a, Handal ni-in tanu lamte'n zulup leuleu-in tanukzu nekni kici hi. Hansak tanni sanggam lamte le pulamte in zu lupin, tanute a vakni hi-a, sanggam zunekni kici hi. Tua ahih manin nih vei thumvei val zubel lian lup tuanlo uh hi.

Tulai-in misite'n i paisima sumtawi den pen i Zongeina hi tuanlo hi. Ahi zongin i biakna hangin hih i ngeina ahi ki-uapna sum kitawite i phiat ding hi lo a, i hanciam semsem ding ahi hi. Ahi zongin nam tampi in zakhat zanihin khen neunau lo a, namnih namthu suahin i piak zawh zahzah lom piak hi leh hoihzaw ding hi. Ahi zongin khatlenih i khel theih pah hi loin tangpi khel ding ahih manin baih pak lo ding hi. Ngaihsut kholhkholh dingin hoih hi.

Ngeina Puan
Ngeina puan tawh kisai-in tuma kum 10 laideuh sangin tu khangthakte in i thupi ngaihsutzaw a, ka nuam mahmah hi. Gamdang paite'n hong vaikhakkhak uh a, ngeina puan gante in si zo lo dekdek phial hi. Lungdamhuai mahmah hi. I Zongeina puan a phuankhiacil Zomi College sangnaupang masate hi-a, siam ka sa mahmah hi. Tua Zopuanak pen numei pasal a gial kibang (akang tungah puandum lim gialsak) ahi hi. Numei puan le pasal puan a kilamdan nadingin ZBCM zum ah General Secretary ka sep lai-in ka geelgeel a, pasalte adingin akang tungah puanza laisan (pasal puanza) limin gial henla, numeite adingin i neihsa puandum (numei puanza) limin gial leh ci-in Tahan Tuiphum Pawlpi mi siamgannu (tun hong nusia zo) tawh kikumin pasal puan ding silh 100 ka gansak hi. I minam bupin Zopuan nei tekin a kisapna ah kawmkawm kul loin ei-a' ciat silh pahpah zo leng cih ka lunggulh luat manin ZBCM gam Minister khempeuh in a kibangin ka khui uh a, ZBCM MC puan ka ci liang uh hi. Mipi ka lawh nop luat man uh ahi hi. Tua pan kipanin Tahan Tuiphum Pawlpi in hong gan pah in, tua pan Haleluijah la pawipi ading mi tampi in gansak a, tu-in i minam bup lawh zo kisata ka hih manun ZBCM in MC puanin adang ka vaihawm kik ta uh hi. Ka angtang mahmah hi. Akang veve puandum a kizem le puanza laisan lim a kizem om ahih manin pasal in numei puan i silhkhialhkhak loh ding kidophuai mahmah hi.

Ngeina puan zat khialhna
Khamtung khuaneu pawlkhatte in Biakna ulian zin le leitunglam ulian zin a neih uh ciangin Gate bawlin i ngeina puan ahi puanza laisan le puandumte lei ah phahin tua tung tawna uliante a siksak uh pen kei' aituam bangin ngaihsunin na ka sa mahmah hi. Ei ngeina puante eimau mah in zahtakbawl loin lei ah sikcip mawk leng i puante cih thadah a mi mahmah kuan hong thupi muh peuhmah ding ahi hiam. M.I.T, Insein ah sang ka kah lai-in ka Siapinu Dr. Eh Wah inn ah ka hawh khatin, i Zopuandum sabuai phah ( စားပဲြခင္း ) in na zang a, tua nangawn na ka sa mahmah lai hi. Siapinu in Kalaymyo ka pai leh letsong ka ngah hi, ci-in hong kisial mahmah lai hi. A zat nading dang om lo ahih teh ci-in ka thuaksiam kik hi. 2002 kum ZBCM kikhoppi Kaptel ah Jubilee late innkhat in ka sik dingun ngeina puanzate na phah uh a, sik ngam loin a gei ka tawn teitei hi. Tua ciangin amau zong amau silhlai a puante uh suahin lei ah phah uh a, “Sia aw hihte beek hong siksak in, ka thupha dawhna uh hi,” hong cih uh ciangin, Lai Siangtho sunga Topa Jesuh Jerusalem a lut ding a, singhiangte, a puante uh a phahsak lim la, ahihna uh hong gen uh ciangin amau puan tata bek ka siksak pan hi. Ka lungsim sungah hihte bel amau puan hi-a, ngeina puante bel, Zomite ngeina puan himawk hi ven ka ci hi. Hih bang zanzanin mipite in zong zin i dawn loh nading le uliante in zong i ngeina puante i zahtakbawl ding thupi mahmah hi.

Thukhupna
Paul Tillich in Biakna pen Ngeina i a zungpi hi-a, Ngeina pen Biakna a hoihsak (a zem) ahi hi, a cih bangin Khristian Biakna in ngeina khaam loin nawlkhin lo hi. Dawi biankna ngeinate  phiat ding hang a, mihing ngeina hoihte zui-in puah ding hi hang. Sangmang pu, S.T. Hau Go in “A luite lah siakim lo, a thakte lah hoihkim lo; A lui lak pan a hoihte la-in, a thak lak pan a siate pai leng,” a cih bangin i Biakna sungah i Zongeinate a hoihin zem totoin puah tohtoh ding ahi hi.

I kidop ding le i phawk khinkhian ding khat in Zomite mun tuamtuam, gam tuamtuam ah i tun mah bangin, ei Zomite kiangah zong mi namdang tuamtuamte hong tung ta hi. Ei Zomite'n zong ei' ngeinate midangte’ sungah i lutpih mah bangin, midangte'n zong amau ngeinate ei ngeina sung le i lungsim sungah hong lutpih ahih lam i phawk gige ding ahi hi. Tua ahih manin ei ngeina i lelhsak nini-in ei hihna (identity) a bei ding ahih lam phawk gige-in kidophuaite kidawm mahmah ni.

Note: Hih article pen ZYA TIN JUBILEE MAGAZINE 2005 - 2015 ah ka puak ahi hi.



Lai Siangtho Sanzia

 

Tu hun i Zogam sungah Lai Siangtho bu a kibang mah zang napi hang in bang hangin upna le sanzia tuamtuam piang ahi tam, ci-in mi tampi in ngaihsun ngei dingin ka ummawh hi. Tu laitaka i buaipih mahmah Lai Siangtho kammalte pen upna lam le pilna lama a picing khin gamte, upna zaizaw le muhna zaizaw a nei khin gamte adingin buaipih taak ahih loh ding ban ah nuihzakhuai zaw phial dingin ka ummawh hi. Ei Zomi pen a tamzaw in up theih ding le san theih ding thu nam nih hong om ciangin namkhat manzaw i sak nakleh a khat pen a khial kiuhkeuh ding (Hell khuksung tunna pah lian ding)a a sang pahpah minam ihi citciat hi. Khat manzaw i sak hangin a khat pen zong a khial tuan lo thu tampi mah om thei hi cih i phawk den ding kisam hi. Tua ahih manin Lai Siangtho i sim ciangin i buaipih dan le i sanzia kibat lohna thu tampi lakah nam thum i kikum ding hi.

 

1. A kammal lian le a cihnopna

Lai Siangtho i sim ciangin, a kammal bang liana san ding thu tampi a om mah bangin, a kammal bang lian sangin a cihnopna i kan ding thu tampitak mah na om hi. Gentehna-in; “mithat ke'n, na gu ke'n, nulepa mawhna bawl ke'n, thungen niloh in, piakhia in, etc…..” cihte pawl pen a kammal bang liana zuih ding hi pah hi. Ahi zongin “phim bil vangah kalaoh khum ding (Mat 19:24)” pen piang thei ngei lo ding hi. “Na neihsa teng mizawngte hawmsak in (Mat 19:21)” cih zong, huhna tawmkhat i piak leh cih loh neihsa teng khempeuh a hawmsak mi om zo nai lo hi.

 

Ka tuahkhak ngei thu khat hong gen lai leng; “Thu um lote tawh hakkol pua khawm ke'n (II Kor 6:14)” cih le II Peter 2:13 sunga kamsang manlote tawh ankuang umkhopna thute a kammal bang liana a sang pawlpi om na khua khat ah kumcin pawi simin ka paikha ngei hi. Amau’ upna tawh a kibang lo pawlpite tawh hakkol puakhawm lo ding, ankuang umkhawm lo ding cih bangin sang ahih manun, zinin hong sang zo lo uh hi. Amau’ inn ah a pian theih hangin khualzin leh uh mi' inn ah a piang thei nawn tam, cih ngaihsut kul zel hi.

 

Gentehna dang khatin gen leng, Pu Kam Hau Upadi sungah zawlthu ahih leh lawi giat kiliausak hi. A kammal lianin sang leng nam nih hi thei hi. (a) Lawi giat liau zo peuh leh mawhna a ut bangbangin bawl thei hi. (b) Numeite'n lawi tampi a khawi nop leh thalawh thei hi. Ahi zongin a cihnopna ah, mite in lawi giat a liau ding kihta uh henla, kuamah in mawhna bawl kei hen, cih deihna hi zaw hi.

 

Nidang lai-in lawi giat man zah mah kiliausak takpi ahih manin hih mawhna nam kibawl ngam lo takpi pah hi. Tu hunin tu hun lawi manin kituat loin, nidang lai lawi man zahin kiliausak ahih manin mite’n liausum kihta loin mawhna bawl ngam tampi om ta hi. Hih thu zong a cihnopna taktak ahi a hun zui summan zui-in kiliausak takpi hi leh hih mawhna nam zong a veng tuam dingin lamethuai hi. Tua ahih manin Lai Siangtho kammal bang cih sangin, a cihnopna tawh kalsuan leeng, i buaina tampite hong veng tuam tham ding hi.

 

2. A kammal kibang lote

Lai Siangtho i sim ciangin kammal kilehbulh i sak pawl khat a om mah bangin kammal kilehbulh lo napi'n kibang lo i sak kammal zong om thei hi. Tuate in i buaipih thute hi thei a, a cihnopna kantel leng buaitaak lo hi. Gentehna thu nih i gen ding hi.

 

(a) Biakpiakna zia

Biakpiakna tawh kisai-in Habakuk in “Topa a biakinn siangtho sungah om hi. Leitung mi khempeuh ama' mai-ah dai dide-in om ta hen (2:20)” ci a, David kumpipa in “khuang le lamna tawh Topa phat un (Late 150) na ci kawikawi hi. Hih pen lungsim pumpi lawpa gamtatna tawh biakna nam (emotion) kici thei a, a tomin “gamlumna” cih kammal i zang pak ding hi. Hih thu tegel a kilehbulh tawh a kibatna thu i kantel tak ciangin Habakuk in kamsang a sep lai-in a mite pe migilo mingongtatte ahih manin Pasian zahtakna tawh gam dai dide un cih pen in mipite adingin manphazaw, thubunzaw hi.

 

David leuleu pen a naupang lai huna Goliath a zawhna le kumpi a sep sungin galdo mun mahmah le Pasian huhna tawh gal zo den ahih manin ama’ adingin gamdaih dide sangin gamlumna tawh Topa phatna in manphazaw zel hi. Tua ahih manin amau hun le a mipite omzia tungtawn hi a, a khialzaw om lo hi.

 

Tua ahih leh Tuiphumte in koi man sazaw aileh cih dotna om thei hi. Tuiphumte'n a nihin man kisa tuak a, ahi zongin gamdaihna a zang kitamzaw hi. Gamlumna pen America khanglam gam tuiphumte zat hizaw deuh a, a tamzawin mivom (Negro)te'n zang phadiak hi cih America gam paite i dot teh hong gen uh hi.

 

Gamdaihna pen America saklam gam tuiphumte zat hizaw deuh a, mikang namte'n zang phadiak hi. Khanglam gamte pen sila (sal) neih ding lungtang a neite hi uh a, tu dongin a lungsim tawng uh ah tua lungtang bei nai lo uh hi. Saklam gamte in sila lungtang nei loin (Khrih sungah pumkhat) (We are one in Christ) cih lungtang puak nei uh hi. Amau gamsung gal a pian lai-in hih sila lungtang zong thukhat kihel a, saklam gamte'n gal zozaw uh hi.

 

Gamlumna tawh biakna pen Pasian a um taktak (a piangthak khin taktak) vive kikhopna hi leh bel siatna om lo napi'n a um taktak nai lo i tanote, i nungak tangvalte adingin nuihzakhuai khat hong suak hi. Tua ahih manin Pasian zahtakna, pawlpi sia/upate, gamsung makai uliante, Nu le Pa, le U le nau zahtaknate a banbanin hong kiam a, a tawpna ah khangno kisiatna gam kisuak thei hi. Tu laitakin zong Tedim gam sungah khangnote’n kisiat theihna ahi ‘zatui’ a tuamtuamte a kipan numei kizuak ciang dong a zang kitam ahih manin Tedim khuapi-a biakna maikaite le leitung lam makaite lungkhamin kipuahphat nading a hanciam laitak uh hi cih thu i thei ciat hi. Hih pen i biakpiaknazia pan kipan hi lo ding hi kici ngam tuan lo hi. Tu laitaka kisia nungak tangvalte pen tuma kum 10 lai-a naupangnote ahi uh hi. Tua hun laitakin i tanote hong etteh theih ding ei nu le pa, le ute in Pasian i zahtakzia a koici lamin makaih i hiam? cih lungngai kik dih ni. Tua ahih leh tu laitaka naupangnote pen tu ban kum 10 teh i nungak tangval dingte hong hi zel ahih manin tuate adingin hun i lap lai hi. Natna a pian khit teh kibawl sangin a piang ma-a kidal thupizaw i sa ciat hi.

 

(b) Thuiphumna zia

Tuiphumna tawh kisai-in “Pa, Ta, Kha Siangtho" min tawh tuiphumna le Jesuh min tawh tuiphumna ci-in a kilehbulh tawh a kibat loh hang a kammal kibang lo ahih manin i buaipih thei hi. Tuiphum pawlpite in hih tuiphumna a nam nihin a cihnopna kibang hi ci-in i sang hi. Bang hang hiam cih leh Jesuh pen Pasian taktaka i san man ahi hi. Jesuh pen Pasian ahih mah bangin mihing banga a pau khial ngei lo ding a gensa khel kawikawi lo ding Kha Siangtho hong sawl ciangin zong ama gen tawh a kibang loin sawl ngei lo ding hi cih i sanzia ahi hi.

 

Tua ahih manin hih tuiphumna tegel a kammal zat a kibat loh hangin a cihnopna kibang hi. A kibang tegel lakah Jesuh kammal teekteek a zangzaw ihi bek hi. Tu hunin mi tawmno khatte in Jesuh hong hilhzia pen Hellkhuk sung tun nading ciang dongin a khialsak ngam hong om a, tua bang mite tawh Jesuh pen Pasian-a i sanzia a kikim nai lo ahi hi.

 

Tua ahih manin Lai Siangtho i sim ciangin i phawk den ding thu ah a ki-atna koi mun hi a, kua minamte teng a bang ngeina nei uh a, bang upna thupi ngaihsut uh a, bang kammal kizang leh telnop sa uh hiam? cih teng tawh a ki-at ahi hi. Gentehna-in Matthai 19:24 sunga, “phimbil vangah kalaoh khum ding” cih kammal pen tua hun laitakin Cope topa in Zomite’n kalaoh a gol lam i theih nailohna thei ahih manin Pu Dam Khup sam a, ganhing lakah bang gol sa pen na hiam? cih a dot ciangin Sai golpen hi na ci ahih manin, Cope topa hong teisakna sungah “Sai” na kizang hi. Ahi zongin tu hunin kalaoh golna thei ta ihih manin i Lai Siangtho bu thak sungah “Kalaoh”-in hong kitei ta hi. A zenzenin tanglai pekin Lai Siangtho a nei hi leeng, “Sial” na kizang dingin ka um hi. Bang hang hiam cih leh Zomite’n “Sial” lian i sa pen a, laphuakte'n zong “Sial bang lianpen ee” “Lawi banga thang" cih ciangin i telpah hi. Tua ahih manin a kammal a thupi masa hi lo a, a cihnopna i theih ding kisam hi.

 

3. A kammal kibangte

Lai Siangtho bu khat hi napi Pawlpi tuamtuam i om hi. Tua mah bangin kammal khat bek tung nangawn ah sanzia a tuamtuam hong om leuleu hi. Gentehna-in Jesuh in Peter kiangah Vantung kongkhak tawhtang nang kong pia hi (Mat 16:19) a cih zong i sanzia a tuamtuam hi thei lai hi.

 

Tuiphumte' sandan ah Jesuh in a sih kuana Peter kiang a vaikhakna kammal hi a, amah lian in Lungdamna Thu (Gupna thu) gen thei nawn lo ding ahih manin ama tanga a gen dingin Peter a vaikhakna ahi hi. Nang genna tawh mite lungsim kongkhak kihongin a san theih leh vantung ah kisang dinga, a san nop keileh vantung ah zong kisang lo ding hi, ci-a a sang pawlpi hi. Vantung pan a kongkhak gei-ah dinga sep ding hi loin leitung mite' vantung lut theih nading lungsim kongkhak gei-a sep ding ahi hi. Hih thu ah sanzia man le manlo a gennuam ka hi kei-a sanzia a kibat lohna a gen nuam zaw ka hi hi.

 

Gentehna-in vasa nam khat' ham pen khua khat le khua khat' zakzia a tuamtuam ahi hi. Pawlkhat in “Pasual pa kawh” (m r m d) pen pawlkhat in “ka khutme uih” ci zaw e, cih lungsim tawh ngai leh  “ka khutme uih" ci pah lel hi. Tua mah bangin “Thangkhual khelbawk” Ciin Niang melhoih “Sialkong khak O Sa khua sa khua” …. ci-in i zakzia kibang lo hi. A vasa ham lah aw khat bek hi lel hi. Tua mah bangin Lai Siangtho zong i sim ciangin “hi bang ci zaw e” cih ngaihsutna sa tawh i sim leh lametna bang mahin i tel pah hi. Tua ahih manin Lai Siangtho i sim ma-in deihkaihna sa nei loin Pasian deihna banga i teltheih nadingin thungen masa-a i sim ding kisam hi.

 

A tunga thu thum teng phawk gige-a i sim ding i kideihsak pipen ahi hi. Tanglai tuucingte in galhiam nih bek nei uh a, molhtum le ciangkhut (Late 23) ahi hi. Tu hunin sakhuih khanghuih hong nungin vei le tak zuih ding mel theihloh laitak i molhtum dingin ‘thungetna’ hisakin, i ciangkhut dingin Lai Siangtho hisak ni. Lai Siangtho ei' deih bangin kai kawikawi kei ni.

 

Note: Hih article pen Insein Lai Siangtho sang ka kah lai August 18, 1991 Lai Siangtho Nipi ni-a, Mingaladon Zomi Tuiphum Biakinn ah ka sermon hi a, article suahin Tahan Awging ah 1991 kum a ka puak ahi hi.

 



Phawk Gige Ding Thu Pawlkhat

Kawlte' paunak khat ah မသိသူေက်ာ္သြား သိသူေဖၚစား cih khat a om mah bangin kum zalom 21 hunsungah, a thei lo mite'n khantoh nadingte thei loin, pai sansankha ding a, a thei mite'n bawh pah thei-in, semin a nuntakpih pah ding hun hong hi semsem ta hi. Tuhunin pilna siamnate pen manlang takin khangto ahih manin a hun tawh kituakin a nungta siamte pen manlang takin khangto ahih manin a hun tawh kituakin a nungta siamte pil in, hau in, hong khangto hanhan ding a, tua bang lo teng bel a valval ding lam kihi ta hi. I khangno hun pen mailam ah mi thupi suah nadingin hanciam nading hun hoihpen hun ahi hi.

Mi thupi khat i suah nadingin nasep hat man zong hi masa pah loin, i lungsim puakzia a maan ding, i ngaihsutna le i lunggeelnate a maan ding thupi masa hi. Tua ahih manin i phawk dinga ka deih mahmah thu pawlkhat a nuai-a bangin kong gen nuam hi.

Eima' Man (value တန္ဖိုး ) kiseh thei hi
Mihingte pen ihihna bangbang i man (တန္ဖိုး) hi pah hi. I gan khawi sakolte zong i zuak ciangin a mel hoih, vanpua hat, lampai hat, lampai siamte'n tam man a, tua bang lote'n a golna kikim ta leh tawm bek man hi. Tua mah bangin ei khangnote zong zi ding pasal ding i zon ciangin a nu a pate in tua pa/tua nu tawh kiteeng lecin hoih mah in teh migi, pil, hanciam, thanuam hong kicih leh a tamman pawl ihi ding a, tua pa/tua nu mi ginalopi hi, zune, vakhat, thadah, gilo, paktat hong kicih leh bel a tawmman pawl kihi pah hi. Tua ahih manin tu-a i dinmun le i hihnate in i man (တန္ဖိုး) hong sehseh na hi gige hi, cih phawkhuai hi.

Hong kinengniam lua, hong kideidan lua
Tuhun khangnote pawlkhat in kei (ei Zomite) hong kinengniam lua, hong kideidan lua ci-in a kithadahbawl pawlkhat om thei hi. Hih ngaihsutna pen tulai khangnote in koi ci do ding ihi hiam? Ni dang lai-in leitung ah Jew minamte a kinengniam, a kisimmawhpente hi-a, a pil masasa a kithat ngei minamte ahi hi. Ahih hangin tuni dongin leitungah mipilpente, Scientist minthangpente le mihaupente lakah Jew mite a tampen ahi hi. Hong kinengniamin hong kidendan mahmah ta leh mite nenniam zawh loh, mite deidan zawh loh zah ding dongin hanciam teitei kul hi, cih lungtang i puak vinven ding ahi hi. Ei i siat nop leh mi'n hong hoihsak zo lo a, ei i hoih nop nak leh zong mi'n hong siasak zo tuan lo hi, cih phawk ni. I Zo paunak ah, mi' bawlin kimangthang lo, ei le ei kibawlin kimangthang, a kici pen ahi hi.

Lungsim geelna hong khaktan thei thute
Lungsim geelna hoih in lametna khauhsak a, tua in nahoih piangsak hi. Tua nahoih sepkhiatna in khantohna le nuntakna piangsak a, mi thupi hong suah hi. Paunak 4:23 sungah "Na lungsim ngaihsutnate na nuntakna nak hi" ci hi. Ahi zongin tua geelna hoih le nasep hoihte hong khaktan thei thu pawlkhat om leuleu hi. Tuate in patauhna, meidawina, haksatna thuakna, thadahna, zuautatna, khem thuakna cih bangin a tuamtuam om hi. Guntui in leinip le a niamna zui-in a luan bangin mi ginalo dingte in zong haksatna a thuak ciang phusuak nuam loin a baih lamlam ah zuan thei hi. Hih thute in lungsim geelna hoih hong khaktan pahpah thei ahih lam phawk gige ni.

I ngaihsutna zekai lua
Ei Zomite i nasepna le i thumaanna ah a tamzaw citak mahmah napi hang in i lungsim ngaihsutna, i geelna le i khensatnate zekai thei tawntung a, na hoih i lap zawh loh tampi om zelzel hi. Banghang ahi tam, cih tulai pilna sin khangnote'n kan a, i kipuahphat kul ding hi. Khat leuleu ah i theih baih sunsunte nangawn sep ding le ngahna ding ah lap lo lailai hi hang. Banghang hiam cih leh a khua mu masa sunsunte in amau' sang pilzaw le hauzaw ding mi a om ding lau-in gen loin a imcip zong om thei lai hi. Sumbawlte in vanhoih a theih laitak gen loin, a hoih nawn loh teh hoih mahmah hi ci-in khem a, ama'n adang van sem cih bang zong om thei zen hi hang. A pil masa sunsunte in khangnote pantah lo bek tham loin, a pil ding sunsun langpanin, galbawlin, mekcip suk lailai thei uh hi. Ei pilna ei hauhna bei tuam lo ding napi-in mi ading haza pah ihih manin bangci bangin i pilna le i hauhnate khangkhom thei mah ding ihi hiam, cih khangnote'n kipuahphathuai thute i kihilhhilh, i kigengen kul ding hi. Ei Zomite'n thu muh masak i si-a, midangte'n sep masak lam na si uh hi. Tua ahih manin thumu masate in zong deihsakna tawh i minam sungah kihilh pahpah ding thupi mahmah hi.

Makai le mipi kizopna thu
Ei Zomite pen makai-in hong kiteel leh lah ut meel lo, midang in makai leh lah makaite hawmthawh, gensia thei zel hi hang. I phawk ding thu ah, "Makai siam khat pen mipite a siam loh manin makai siam lo mi suak thei-a, makai siam lo khat pen mipite a siam manin makai siam mi suak thei hi. Banghang hiam cihleh makai siam khat pen zahpihin, kobawlin gensiasia leng a tha neem dinga, a pilna, a siamna hong zang zo nawn kei peuh leh a siam lo hong suak ding hi. Tua mah bangin makai siam lo khat zong pil hi, siam hi, hahkat hi, muanhuai hi, cici peuh leng a tha nuam dinga, hong hahkat semsem ding a, a sepna in pilna guanin makai siam hong suak ding hi lel hi. Hih bangin makai le mipite kizopna thu ah zong i lungsim puakzia i siam ding thupi mahmah hi.

Kilamdanna hun hong om ding hi
Pilna sin khangnote in i ngaihsut ngei khak loh thu khat hangin i hanciam ding zah kihanciam thei lo hi. Tua thu in banghiam cih leh, tu laitaka na tutpih na lawm tawh na laitan kikim, nasin kibang, na hunbei uh kibang napi tu zawh kum 10 ciangin ulianpi, makaipi, mipilpi, mihaupi hithei a, tua hun ciangin nang pen ama' zum ah piada (peon) a siau dingin kingaihsun khol lecin tua thu in na sepna peuhpeuh ah hong hanciamsak zo ding hi.

Thukhupna
I khangno hun pen nidang cianga mi thupi i suah nading hanciam hun hi, i cih mah bangin i hanciam zawh nading le mi thupi i suah zawh nadingin i lungsim geelna, i lungtang puakziate le i ngaihsutnate mah in hong tawsaw zo bek ding hi. Tu-a kum 40 tungsiahte adingin hanciam hun tawm mahmah ta-a, pilna sinlai khangnote adingin thalawphuai mahmah lai hi. "Sial tat nunga sialdai kai" cih i Zo paunak i bat loh nadingin deihsakna lianpi tawh hong hanthawn ka hi hi.

Note: Hih article pen Zomi Siamsin Magazine Vollume II 2008 a ka puak ahi hi.


Wednesday, February 20, 2019





ZOMI LE THUCIIN

Thumasa:
ZCLS Annual Magazine 2018-19 adingin “A ciinhuai Zomite’ ngeina pawlkhat” cih thulu tawh article gelh ding hong kipia hi a, hih thulu tawh ka lunggelgel ciangin “A ciinhuai lo Zomite’ thuciin” cih dan thulu hong suakzaw mawk hi. Banghang hiam cih leh a ciinhuai thute pen thu hoih lam vive hi a, i zuih zawh loh le i zuih nop loh hanga a zui lo i hi lel a, i theih teng zui zo-in, zui nuam leng ahi pah ding ahi hi. Gentehna-in Mo kileidan, puzu kikholhdan, Nu le pa thu mang ding, uzawte zahtak ding, nopna dahna ah ki-uapdan cihte a kipan thudang a ciinhuai tampi om lai a, gelh ni ci leng tam lua ding hi. Tua manin “Zomi le Thuciin” cih thulu guanin kong gelh ding hi.
Minam dangte :
Minam dangte in zong thuciin a hau mahmah phial zongin tampi theihpih lo ihih manin ei Zomite in thuciin a hau penpen dingin ki-ummawh hi hang. Mikangte'n zong nei-in um veve ing. Banghang hiam cih leh kum bangzah pha na hiam cih khawng, na khasum bangzah hiam cih khawng dotna deih lo uh hi. Zeksakna khat na nei hi ngel ding uh hi. Kawlte'n zong thuciin honkhat mah na nei uh a, khualzin ciangin nai bangzah teh tung ding cih dotna deih lo uh hi. I theih nop leh hih lai le tua lai nai bangzah sung kipai hiam ci-in dong leng pai tanvei sung ding hong gena tua tawh i tun hun ding ei mah in ngaihsun tawm mai hi hang.
Kawlte in inn a lam ciangun kahlei koi lam ngasak ding cih khawng, sualpek dawhna ah kahlei ngaktohna tawh koici khet ding cih khawng, siatna mun ah mandat a lam uh ciangin tuipuan khau pen vengte dai khuam khawng ah khih phei lo ding cih khawnga kipan Kawlte'n zong zeksakna thuciin hau mahmah uh hi.
Ei Zomite:
Ei Zomite'n zong thuciin hau mahmah hi hang. Nopna thu ah tawm en pak leng: 
1. Mopi ciangin monu pen a pasalte inn hong lut cilna sangkil pen veilam khe tawh kan loin taklam khe tawh kan ding ci sese. Tuhun ciangin kua mah in sangkil nei nawn lo ihih manin a zekna koi ah om ta hiam. 
2. Mo tai khat in phaitam kongvang pan a tai leh hong suun thei kici ahih manin kisamkik nuam nawn lo hi. Tuhun ciangin kong lam, phaitam lam cih bang zong a nei nawn lo inn tampi om ta hi. Inn dawl 4/5na a omte’ phaitamte kua hi ta ding cih kithei lo hi. 
3. Zi i neih ciangin i sunghte inn pen ei' phaitamte hisak lo ding. Sunghte nelphen kici ahih manin kamsia ding kici. Ahang pen nidang khanglui lai-in dailen buk kinei tuam lo-a, i inn phaitam kiu lamah ek-awng kici-in deino khat kibawl hi. Tua pan dai i len ciangin sunghte inn neh phei ta ahih manin taw phen, nel phen tawh kibang a kicihna uh ahi hi. Tuhun ciangin tua bang inn om nawn lo hi.

Siatna ah tawm en pak leng:
1. Misi luang pen naupangte kansak tepawl. Kansak keileng koici thei?
2. Langkhetzu ci pongin tanute in sum dongdong in i theihtheih leh a zu neksim nading peuh uh na hi hi. Tuhun ciangin hankuang bawl om a, sum tawh kilei ziauziau ta ahih manin ei langkhet kul nawn lo hi. Pawlkhatte Pawlpi in leisak hi. Tua manin langkhet zu ci-in sum i don leh hankuang leina-a zatpah ding ahi hi. Nidangin lang khente dawn ding zu kilup ahi hi.
3. Sasin, Salung tawisak cihte-a kipan a tuamtuam omlai hi. Na veilama pen Sahnupi (Dawi nupi) na pia in la, na taklama pen na pi na pu na pia in ci-in kivaikhak uh hi.
4. Siluang ni kopcing lo bekin kivui ding cih sese khawng. Ni 3, 5, 7 cih dante…... ko Tuimang khuate bang in nidangin lawki Dawibia khua ka hih hangun misi ni kopcing, ka tang het kei uh a, a lem nini-in ka kivui mai uh hi. Tua hangin siatna piang cih tudong ka za ngei kei uh hi. I lungsim thu hilel hi ka ci hi. Sih nung thu ah milim bia Kawlte kizawhdan pen ei thu-um mite adingin kilawmzaw si e, ka cih hun om zel hi. Ei thu-um mite i sih khit le i kivui kikal pen itna sang penpen i neih hun hi a, puan tampipi kikengsak, Khamkhi, Kham zungbuhte kikengsak nuam lai in, Dol hankuang a hoih penpente leitawi liangin i lei hi. Kham (gold) tawh kibawl hankuang om leh zong kidem nuam lai ding hi hang. Misi pen ii zat ci-in a Lai Siangtho bu nangawn tawh vuikhawm nuam liang hi hang. Kawl milim biate in misi in bangmah thei nawn kei ci uh a, hankuang zong a tawmman theithei lempakin laipak tawh zemziau lel uh hi. Rev. Job Thawngno in, ka sih ciangin laikuang tawh hong vui un a cih pen ama cihnopna ah lai a uk luat man a, a gen ahih hangin i upna tawh hoh kituakpen ka sa a, ahih hangin a hun hong tun ciangin a nungta laite ama' kizawh zahin i kizo diam cih lungngaihhuai kik hi. Hih thute zong thuciin nam khat mah tawh kimematin ka um hi.

Inn le Lo vai ah:
1. Inn i lam ciangin nung lamah khinphei pen inn nungtolh kici-in kizeksak mahmah hi. Tua ban ah inn khang lamah sotsukna zong kizeksak mahmah a, inn ngatna inn mai lam le inn nung lam kihei zong kizeksak mahmah hi. Innmun sia cih khat kineisak lai a, ciktui phulna mun, laho kung pona mun, lei kawhawm omna munte dawi tenna, pheisam tenna ci-in Innmun sia-in kiciamteh hi. 
2. Lo ngansuan cih khat ki-omsak a, inn khat in mualdung khat a tawlam le a khung lamah lo mun khat tuak nei leh lo ngansuan kici-in kizeksak mahmah hi.
3. Khanglui i pu i pate in i pau khempeuh Dawi in hong za a, i gamtatna khempeuh Dawi in hong mu hi cih upna nei uh hi. Dawite pen gilo mahmah uh a, hehsak le'ng hong manin i sa hong ne hi, cih upna nei uh hi. Tua manin Dawi a biak uh pen a it man uh hi loin, a kihtak man uh ahi hi. Ka neu lai-in lokuanna ah ka pa thu ka dot khat pen, “Pa aw banghangin ciktui gei-ah zun kitha thei lo hiam, banghangin ciktui ah satpiang kizang thei lo hiam” cih ka dot leh ka pa in hong dawng lo bek hi loin launa le dipkuatna lim tawh hong en gawpin a lang lam hong ngatsan hi. Ke'n zong a zia tel pah ka hih manin dong nawn lo hi'ng. Inn ka tun uh ciangin hong dawng kik a, cik gei-ah zun tha le cin Dawite' inn zun a pek hi ding, satpiang zang lecin Dawite' tuinek siang lo ding, heh ding, hong man ding, i sa hong ne ding hi hong ci hi. Tua leh ke'n zong, banghangin lo pan hong dawng lo na hia ka cih leh Dawite'n za leh heh ding hong ci hi. Tua teh ke'n tu'n e, Inndawite in hong zak hang heh lo ding maw ka cih leuleu leh hong dawng nawn loin hong mitsin gawp hi.
Tua ciangin lokuanna lampi (gamsung) ah tua inndawite thu hong gen leuleu a, ke'n zong tua leh hih lai ah Gam Dawite'n hong za dia ka cih leh lau mahmah kawmin hong en gawp leuleu a, ka khawl mai hi. Ka gen nopna ah Dawi biak lai-in i omna khempeuh ah Dawi om kawikawi a, tua Dawite gilo lai uh ahih manin launa tam, zeksakna tama suahtakna om lo hi. Tua lo vasa ham khatpeuh, cikpi ham khatpeuh, zulei lam kan khatpeuh zong siatna kai ding zahin zeksa mawk hi hang. Aw ….Thuciin Thuciin Thuciin …tam lai lua peuhmah ei. Gen khin zo kei ni.

Khristian nuntakna ah:
Ei Zomite thuciin tampi takte in hong hencip a, hong suaktasak zo lo hi. Tulai Khristian nuntakna ah hih thuciinte lutpih lai, tonpih lailai mah ding ihi hiam. Late 124:7 (Thangsiahte’ thangzak panin vasa a suahtak bangin eite i suakta hi. Thangkhau kibottat a, eite i suakta khinta hi). Tua ahih manin i omna khempeuh i paina khempeuh ah Pasian in hong tonpih a, tua i Pasian migi mahmah lai ahih manin Dawimangpa' thangzak, thangkhau khempeuh kibottat khin ta ahih leh banghangin huihlak a uk Dawi lau-in suakta loin kihencipcip lai ding mah ihi hiam.
II Peter 2:20 sungah, "I Topa le Honpa Jesuh Khrih theihna hangin leitung siatna sung panin suakta khin napi in, leitung siatna ah a awkkikte pen a masa pianzia sangin a nunung pianzia uh siahuaizaw hi," ci hi.
Hih thuciin i cihte pen i lungsim thu hi lel hi ka ci hi. Khangluite in  “I kampau pen Dawi suak hi,” ci uh hi. Tuhun ciangin thuhoih i pau a, Pasian i phat nak leh bang lauhuaina om nawn hiam. Ka neu lai-in ka lo ciktui uh ah ciah ding ciangin kisil nuam ka hih manin satpiang ka pua sim a, nu le pate ciah khit mual a khup khit ciangin satpiang tawh ka kisil a, ka ci a na tuan kei hi. Ni khat, ka satpiang puak ka nu in mukha ahih manin lobuk ah thu hong sitsit a, a tawpna ah ka genkha hi. Ka satpiang hong matsak hi. Tua ni a zan ciang ka nu a cina-in si dektak a, a zing ciang ka pa in ka nu lo Dawi a thoih leh dam pah hi. Ka nu lau ahih manin satpiang zang lo nu Dawi in peta kei a zang pa ka ci na lo hi. I lungsim zui-in Dawi in nasem takpi hi ka ci hi.
Ka naupa a inntuan ding ciangin khua sungah mite’ zeksak Innmun sia pen ama'n deih hi. Ke'n ka naupa kiang ah Innmun sia a, a kiciapteh manin tua mun a awng hi, a thu na thei hiam ka cih leh thei mah ing hong ci hi. Nang hong awi lo maw ci-in hong dong a, ken hi bangin ka dawng hi. Kei ten nading hi leh ka teng ngam hi. Banghang hiam cih leh thuciinte’ vangliatna sangin Pasian vanglianzaw hi. Kei ka lau kei hi. Ahih hangin kei ten nading mun hi loin nang ten nading mun ahih manin kei' kizawh bangin na kizawh leh bek kong awi hi. Kizo kei lecin natna, sihna khat tuak leng mite in hong paulap ding a, tua hun ciang na kisikkha ding hi, ka cih leh amah in natna le sihna pen naupang ulian cih khen lo a, Pasian' vaihawmna ahih manin deih lohpen ka tuak zongin munsia ka ngawh kei ding a, Pasian laitanna hi ka ci ding hi, hong cih ciangin ka tengsak hi.
Tuhun ciangin Kha thu ah i hat hun hizaw napi cinate in Kawl phungyi peuh, bumleh thei peuh, aisan thei peuh i zuan mawk hi. Tua bumleh thei ing a cite kiangah i pai zen taakin ‘bum hi’ hong ci kei mawk leh ama'n bang sem ding hiam. Tua ahih manin Bum hi a cih loh phamawh hi. Hong cih kei leh a hai hi ding hi. Ke'n bum le ai om kei ka ci kei hi. Banghang hiam cih leh Lai Siangtho sungah zong om hi. Ahih hangin tua bum le aite in kei hong zo lo ding hi cih ka upna ahi hi. Dawi vangliatna sangin Pasian vangliatna lianzaw pek hi cih ka um hi. Tua ahih manin a tunga Lai Siangtho' gen bangin Khristian i suah cil lai sangin tuhun, Kha thu ah hatzaw i kisak hunin, Dawi upna thu, Bum le ai upna thu le thuciin' hencipna lamah i nungtolhzaw hi. Lai Siangtho kammalin gen hile'ng, a masa i pianzia sangin a nunung i pianzia siahuaizaw ka sa mai hi.

Thukhupna:
Upna tawh kisai khami hihna pen pyikhau tawh lah kiteh thei lo, a gihna tawh lah kiteh thei lo, pawlkhatte in thunget hatte, thusuak neite, a lamlam zote, Gupna thu a gengente, Khristian gamtat hoih a neite……..etc, cih bangin tehna kinei ciat hi. Hih manpen cih a gennuam ka hi kei hi. Hih thute ah tua cizaw in kicih tawm theih nam zong ahi kei hi. Tua mah bangin Thuciin zong um kei in, ahih keileh umzaw in kicih theihnam hi tuan lo a, ei mimal' lungsim kizawhna tungah Pasian in na hong sem ding hi, cih kei sandan ahi hi. Kei dinmun pen, leitung ah vangliatna nam tampi om a, tuate khempeuh sangin ka biak Pasian' vangliatna lianpen ahih manin Thuciinte khempeuh zong Pasian vangliatna in zozo hi. Dawi biate in i pau khempeuh Dawi in za, i gamtatna khempeuh Dawi in mu a cih bangun kei Pasian ta, Pasian tawh kikhawl ka hih manin ka pau khempeuh Pasian in za a, ka gamtatna khempeuh Pasian in hong mu hi cih ka up manin Thuciinte in hong buaisak zo lo hi.

Note: Hih article pen ZCLS Annual Magazine ( 2018-19 ) ading ka puak ahi hi.


Wednesday, January 16, 2019

Silver Jubilee Sermon


Title: Silver Jubilee Sermon
Text: Thu Hilhkikna 32:11; Isaiah. 41:10
Topic:  Hong Makaih leh Hong Thakhauhsak ih Pasian
Rev. En Khan Hau @ Sia Haupu, Pasian nasepna sungah hunbit a, a kihelzawh kum 25 Golden Jubilee ah Hanthotna pia thei dingin hun pha ka ngah manin, ka lungdam hi. Hun hong pia i Pasian leh Jubilee nei Siapa tungah lungdamna thu ka pulaak masa nuam hi.
Thu bulphuh Lai Siangtho simna:
I pu i pate’n gal ai, sa ai, tangza ai-in a om uh ciangin, zu leh sa ne-in a om kawmkawm un, a phuahsa uh late, beh leh phung lapi, galmat samat late cih a kipan la tuamtuam sut uha, zam leh khuang tumin, lamin, diangin, kikawi-in lamvui uh hi. Zu leh sa ne-in, dawnin a hun manphate uh tua bangin na zang uh hi. Tua ahih manin, sang kahlo, lai theilo, thu ciaptehna laibu neilo uh hita leh, a kisut suksuk beh leh phung late, galmat samatna late, zawlla cihte a kipanin, a khangkhang in na kihilhsawn uh a, na kitheisak zo mawk uh hi.
Tua bang ngei mahin, Israel mite ading Pasian sep nate, Pasian ompihna leh gualzawhpihnate, Moses in Israel mite kikhopna ah sut thei zel hi. Moses ahun nunung lam, a sihkuan lam ciangin, Israel mite tawh a omkhopna, kikhopna mun ah, Israelte Topa Pasian in a aituam kepna, aompihna thute Moses in mipite zak dingin genkhia, sakhia, simkhia hi. Tua pen i Lai Siangtho bulphuh Thu hilhkikna 32 sung ahi hi. Hih sungah kigen thute pen, Moses’ la ci-in kiciamteh hi. Moses in hih laite Israel mite kikhopna munpi khat ah, a kikhawm khempeuhte zakdingin a banbanin a sut suksuk late ahi hi. Moses in hih laite, tang 1 pan tang 43 naciang a gen khit ciangin, Nun tapa Josuah tawh mipite zak dingin, hih lamal te khat khit khat a banbanin sut suk ngekngek lai  hi. Zomi te’n thu in lai hi a, la in thu hi, i cih bang mah ahi hi. Israel miten a tel loh uh, aphamawh, Pasian ompihna, Pasian kepna leh aituam bawlnate la-in a kiphuak ahih man ahi hi.
Pasian in Israelte a tuam kepna, a tuam makaihna, Pasian in Israelte tungah a itna a tuamdang diakin alahna leh Israel mite a makaihzia, Israelte lamah a pang tawntung, a galte uh a dosak tawntung Pasian ahihna, Moses late i sim ciangin teltakin kithei thei hi. Israelte nuntakna sungah haksatna tampi, eg. Egypt gam salsuahna ah, Pasian in a mite a makaihzia leh, a kepzia, Egypt pan Canaan gam zuan ding a paina uh ah, Tuipi in a khaktanna, a galte un delhin a lungkham mahmah laitak un, leikeu tungah a mite a ding lampi a sialsakna, Sehnel gam sung khualzinna ah, huihpi lauhuai tuah khak bangin, launa hun sungah, Pasian in Israel mite kemin, a hum viuveunate 32:9 na sungah kimu thei hi. Israel ten Canaan gam zuanin a ciahna uh ah Pasian in limtakin kemin, a kepzia Moses in Muvanlai in, a note a kepzia tawh na genteh a, i mitkha ah muh theihpah dingin hong kilangsak hi.
Muvanlai in, a note a kepzia? Bang ci kep hiam? Vasate thu tawh kisai kanna leh sinbehna a nei ihi kei a, mite hong gen, i zaksawn teng mah a gen sawn nuam ihi hi. Muvanlai in a note a kepzia, apattah zia leh a makaihzia lunglut huai simtham hi. Muvanlai pianzia i gen masa nuam hi. Muvanlaite a dang muvanlaite tawh a hon a kikhawl vasa hina pin, vasa dangte tawh a kikhawl theilo, a tuamtat vasa ahi hi. Vantung ah sang len semsem leh nuam a sa semsem vasa ahi hi. Bangzah takin, galte thahatin, galte atam zongin, a galte tungah, galte khutsungah cikmah hun a, aki surrender ngeilo vasa nam khat ahi hi.
Thu muhkholhsiamna nei-in, mailam saupi amu thei vasa ahi hi. A ommun panin,  agamla pi a om, a galte nangawn a muzo, a muthei vasa ahi hi. Vasa dangte, huihpi, guahpi zu ding hileh lau-in, ham ngeingai-in a om laitakin, muvanlai ahih leh huihpi leh guahpi deihin, huihpi lakah len nuam asa vasa ahi hi. Tua banah na khat peuhpeuh, thu khat peuhpeuh aom ciangin, up leh uploh ding sittel phot a, a sittelna dung zui-in, nate tungah upngamna leh muanngamna anei theipan vasa ahi hi. A tate, mailam ding sialkholh sak thei a, a tate apicing vasa asuah theih nadingin, Muvanlai in a tate limtakin kisinsak a, limtakin pantah hi. Tekin, vuai-in, a om ciangin, a multe pulh ding kithawi a, tua bang hun ciangin, kilungneu saklo in, mualsang dawn leh mite gamdaihna mun ah lengin, a multe apokik, thathak a neihciang dong, tha lakik in, kithakhauhsak kik hi. Tua pen ama pianzia hi a, zuih huai mahmah thu ahi hi.
Mun sanna, leh mualsang theithei ah, butomin, a note a dingin bu hoih tomsak, lamsak hi. Bu a lam ciangin, abu a thuap, a thuapin koih hi. A tungnung penpen, lopa tawh, tua zom, a thuap ah, ling leh lopa ki gawm, tua khit ciangin, lopa, tua ban ah ling leh lopa kigawm thuap kik in, a sungtawng penpen ah ahi leh, amul leh a nel lopa tawh gawm khawm a, anuam dingin bawl hi. A note limtakin kem a, nisim, naisim, hunsimin a note a bu ah vilin, a bu tung pan a kha zapin gingsak khuahkhuah hi. A nu khazapna ging a zak uh ciangin, muvanlai noten, i nu ei kiangah om ei ci-in, lungnuam leh lungmuang takin om thei uh hi. (Germany experience…. Tate tungah, Boih aw, Nunu, papa ten hong ompih ka hi uh. Na zun a suak leh tha in, na ek a suak leh tha in, nunu, papate in  na zun na ek siak dingin na kiangah hong om den ka hi uh. Khuazing kihta ken, gamlum leh, aw sang aom leh tuate lau ken, Nunu, papa ten hong ompih ka hi uh cih teng hong gen sak den hi… Ka tanu nisim in tua bangin ka paupih dingin hong hilh uh hi)). Tate, naupangte khamuang sak, lungmuang sak ding cihna ahi hi.
A note themkhat a hong golzawk ciangin, muvanlai in,  a khate zakin a note man hi. A kha tawh a note pua-in vansangah lenpih kawikawi hi. Vantung sangpi ah, aleng ahih uh hangin, api anglum sungah aom, muvanlai note in lungmuangin, om hithiat uh hi. A pi or a nu in kem zo mahmah ding ahih lam tel mahmah uha, a pi or a nu makaihkaihna ah nial hetlo-in, nuamtakin a om uh ahi hi. Pasian in Israel mite a makaihzia, a vilzia leh a ompih ziate a ngaihsutsut ciangin, Muvanlai in a note a makaihzia leh, Pasian in Israel mite a makaihzia kibang sa lua ahih manin, Moses in la in hong phuak khia a, den a i sim, Thuhilhkikna 32 na sung ahi hi.
Tu ni a Jubilee la Siapa nuntakna, Tan 10 zawhloh manin, Lai Siangtho sangkah a, Pasian nasem hilo hi. Sumbawlin, sipuazi sem a, cihmawh khit nungin, Pasian nasem dingin Lai Siangtho sangkah zong hilo hi. Kumpi na, Sangsia semin a omna, Darkhai khualui pan Pasian sapna a zak ciangin, Lai Siangtho sangkah dingin kithawi pah tingtengin, sang a manciang lunghei neilo takin hunbit Pasian nasem dingin akipia khia pah ahi hi. A sangkah sungin, a it mahmah atate khat in nusia hi. Haksatna, ze-etna tampi tuak kha hi. Pasian nasepna Pasian tuu huang sungah a tun ciangin zong, haksatna, innkuan sungah damlohna akipan, tampi tuak kha ngei hi. Pasian nasepna sungah, Lungkiat theih nading, puk theih nading, lungkham sinkhamna leh haksatna tampi zong tuak kha ngei ding hi. Tua bang hina pi-in, muvanlai in, a note vilin, a kha tawh a note pua a, a makaih bangin, Pasian in Siapa makaih ompih a, tu in Silver Jubilee hun nuamte a zang khawm thei ihi hi. Pasian a minthang tawntung ta hen. Amen!!!.
Jubilee la Siapa in Lai Siangtho bulphuh mun nih na nei a, a nihna Is. 41:10 ahi hi. Isaiah Lai Siangtho bupi, khenpi thumin kikhen thei hi.
Alian 1-39 (First Isaiah). A gamveng uh ahi, Assyria ten Judah gam sim dingin a kithawi hun sung a, a kigelh lai ahi hi. Assyriate thahat mahmah ahih manun, a lauhuaina bek hilo in, Israelte in Pasian phawkkha nawnlo-in, pasian dang, milim bia-in, a nungta Pasian, nungngat sanin, Pasian thu a manlohna uh leh, Pasian a muanlohna uh hangin, gimna thuakding a hihna uh kilimgen hi.
Alian 40-55 (Deutro-Isaiah). Israel mi tampite Babylon gamah, Kumpi Nebuchadnezzar salin a omna uh Babylon mite in utlo pipi in lasa dingin a sawl uh ciangin, migam milei ah bang hangin, ka Pasian phatna uh late sa thei ding ka hi uh hiam ci-in, sawl aman lohna thute uh kigelh hi. Babylon kumpi, a thahat Nebuchadnezzar khutsung panin, cikmah hunin, Judah mite a dingin suahtak zawhna ding thu omlo ahih manin, Judah mite lungkhamin, lametna bei in, a om laitak un, a kigelh thute hi a, (Deutro-Isaiah or Second Isaiah kici hi).
Alian 56-66 (Trito Isaiah or Third Isaiah). Salsuahna Babylon gampanin Jerusalem ah ciahkik in, Jerusalam khua a tungkhin sate tungah Pasian in, a thuciamna ombangin, tangtunsak takpi ding hi ci-in, lametna leh hanthohna thute a kigelh Trito Isaiah ahi hi.
I Lai Siangtho bulphuh a nihna (Deutro-Isaiah) ahih leh, Israel mite Babylon gamah saltangin a om laitak uh, lamet bei-in, mainawt zo ding kisa nawnloin, thanem ngaungauin a om hun laitak uh a, Pasian in Isaiah tungtawnin Israel mihonpite a hopihna kammal ahi hi. Pasian in, ken hong sem ding hi ing ci-in, a kiciamna kammalte ahi hi. Is. 41:10. Migam, milei ah, simmawh bawlsiatna, zahpih, cilphih phuisamna Israel ten thuak kha ta leh, a maute Pasian in, a ta Israelte hehpihhuai sa-in, khasiat a, Israel huaikik veve ding ahihna, Israel mite tungah lungmuan nading a, a gen kammal ahi hi. Pasian in Ka nasempa, nang mah kong teelkhin zo hi.  Tua ahih manin,
1.     Nang hong ompih ka hih manin, laukei in.
Babylon gam ah salin a omman un, Israel mite, tamveipi linna, launa leh patauhna tawh akidim ngei mite ahi uh hi. Tua bang hun laitak in, Pasian in, Isaiah kiangh, hong ompih ka hihman in, lau kei in a ci ahi hi. Thu gensiamte a genna uh ah, Pasian tawh tonkhawmlopi a, pakhuan sungah ka paisangin, Pasian ompihna tawh gal kidona sunga omte a dingin lametna tamzaw lai ding hi ci uh hi. Mihingte, alau thei, apauta thei, alunghimawh thei i hihna Pasian in thei ahihman i ni, i lauloh ding a hong gen ahi hi.


2.     Na Pasian kahihman in, lungkia kei in.
A thahat leh a vanglian Kumpi Nebuchadnezzar khutsungpan in Israel mite ah dingin lametna kongpi ki hong zo ngeilo ding ci in, ngaihsutna aom man in, Babylon gam a saltang Israel mite lungkia in lametbei in om uh hi. Pasian sungah a om mite ah dingin lametna bei ngeilo ahihna, Pasian in Israel mite telsak nuam ahihman in, Na Pasian ka hi hi. Na lung uh kiasak kei un. Note a dingin hotkhiatna kongpia ki hon hun a om ding hi ci in, Israel te lungkiatloh na dingin a hopihna kammal ahi hi. Mihingte alungkia thei, a lungkia baih mahmah ih hihna Pasian in thei ahihman in, lungkiatloh ding hong han thotna kammal ahi hi.
3.     Nang hong thakhauhsak in kong huh ding a
Babylon gam gungei ah, Israel mite tusuk in kapni loh uhhi. Babylon mite na Pasian uhphatna late hongs a un a cih uh hangin, banghangin, gamdang ah Ka Pasian uh minphatin lasa thei ding ka hi uh hiam ci uh hi. Babylon gam gunpang te ah, a kahkahna un Israel mite thanem in, zawngkhal kisa in a omlaitak un, Pasian in kong thakhauhsak ding, kong huh ding ci in, amite tha apiakna kammal a hi hi. Mi hingte, atha nem thei, a tha zawngkhal thei ih hihna ki lang a, hihbang hun ciangin hong huhin, hong thakhauhsak nuamtawn tung Pasian ahihna ih mu thei hi.
4.     Nang hong huhin, ka hong honkhia ding hi.
No kata Israel mite, migam ah saltangin na omna uh a, no te hong huhin, kong honkhia ding hi. Cihnopna ah, na saltanna uh Babylon gampan in, kong huhna tawh na suakta ding uh hi, cihna ahi hi. Ei leh ei ki honkhia zolo, kihonkhia theilo ih hihman in, hong honding akisam mi hingte ih hi hi. Mihing te hong ompih ding, hong thakhauhsakd ing, hong honkhia dingin, Pasian akisam ih hi hi. Bang hanghiam cih leh kei mah na Pasian in na khut taklam ka len hi. Lau kei in, nangmah kong huh ding hi, hong cipa keimah ka hi hi. (V.13). Halleluijah, Halleluijah!!! Amen.
Jubilee hong la, Sia Haupu (Pu Hau) aw, ih khut taklam hong letsak pen, ih vengte hilo hi. Ih pawlpi upate zong hilo hi. Ih sanggamte zong hilo hi. Na khempeuh apiang sak thei, asem thei, ahih thei zan ni, tuini akikhel ngeilo a nungta tawntung Pasian ahih hi. Halleluijah!!!
v Sia Haupu in a gen theihzel thu: “mite a pu, apa khang uh a kipan, Pasian nasem te hi uh hi. Anu apa te un thu ngetsak den uh a, hampha kasa mahmah hi. Eipen ih nu ihpate lawki pan a, Tapidaw hong suak hi in, Biakna, Christian biakna sungah themcik zong hong makaih theilo, ei theih dan a, ei thu a Pasian thu thuk a kizong tawm ahi hi,” ci hi.  Israel te makaipi Moses bangin, lungkiatna aneihloh hangin, tamveipi lungneuna a neih hun om kha ding ci in ki ngaihsun thei hi.

v Kum 25 sung Pasian nasepna sungah, Babylon gam ah saltang, Israelte bangin lamet bei kisak hun, mabing kisak hun, ma nawtzo nawnlo ding kingaihsutna hangin, lungkiat hun zong om kha thei ding hi. Pasian sawlna tawh Israel ten Egypt nusia uh hi. A nunguh ah Egypt galkapten na delh hi. Amai uh ah Santuipi in na khak cip hi. Lamet bei, ma bing, dong tuak in Israel te na om ngei uh hi. Pasian in hun a sakciangin, ciangkut zangin, tuipi luanglai ki khensak a, ami Israelte lei keu tungtawn inpaisak hi.

v Silver Jubilee hong la, Sia pa’ nuntakna, Pasian nasepna sungah, tamveipi, damlo zawngkhal kisak  hun, lamet bei kisak un, beidong in mabing akisak hun, alungneu hun om thei kha ding hi. Tua bang kawmkawm mah in, Hong makaih Pasian ci in, Pasian mah pom tinten in,  liansak tinten zo veve ahihman in, tuni in Pasian nasepzawh Silver Jubilee pawlpite akham thei ih hi hi. Khialh theihna ding, puk theihna dingin, nisim in hong kido ta leh Pasian a dingin citak tak in nasem, Pasian nasem citakpa a hi hi.


v Isaih ah a hopih Pasian in tuni in, Jubilee ala, Rev. En Khan Hau zong ahopihna kammal hi dingin ka bulhsak hi. Ka nasempa, Rev. En Khan Hau aw,
i.                   Nang hong ompih ka hihman in, laukei in
ii.                 Na Pasian kahihman in, lungkia kei in
iii.              Nang hong thakhauhsak in kong huh ding a
iv.              Nang hong huhin, ka hong honkhia ding hi.

Silver Jubilee thupha mikim tungah a thak in hong tungta hen. Amen!!!
C. S. Khai, Dr. theol.
November 21, 2018
Kalay Baptist Church

KUMPI   NASEP LE PASIAN NASEP Thumasa : Zomi Christian Fellowship, Norway Tin Jubilee Magazine a dingin hih thulu tawh article hong ...